|
Kilka dni wcześniej pisałem o pomniku Henryka Sienkiewicza i jego burzliwej historii. Zapowiedziałem wówczas materiał o Sątopach. Jego opracowanie znacznie przyspieszyła Elżbieta Mierzyńska pochodząca z Sątop - olsztyńska dziennikarka. Opowiedziała mi bowiem, o pewnym kamieniu znajdującym się w tej wsi, z zatartym, tajemniczym napisem.
Wspólnie z Agnieszką Węglik z Sątop, odnaleźliśmy ten kamień. Usytuowano go w miejscu reprezentacyjnym wsi Santoppen. Reprezentacyjnym; pod koniec pierwszego dwudziestolecia XX wieku. Blisko kościoła i... miejscowej gospody, po której dziś nie ma śladu. W pobliżu zatrzymywały się furmanki z dojeżdżającymi na niedzielne nabożeństwa, a mieszkańcy Sątop codziennie przechodzili obok kamienia.
Ów granitowy głaz zapadł się już częściowo w ziemię. Dlatego Agnieszka Węglik nie zdołała odczytać wyrytego na nim napisu. Zająłem się więc "archeologią". Uzbrojony w szpadel pojechałem do Sątop. Odkryłem cały napis. Rzeczywiście nie jest on już czytelny, ale są na to proste sposoby. Uwidoczniłem go i sfotografowałem wielokrotnie.
Miejsce jego ustawienia nie było przypadkowe. Centrum wsi. Bo napis na nim brzmi: "Unsern gefallenen Helden", czyli "Naszym poległym Bohaterom". Wykonany typowym gotykiem, albo - jak kto woli - szwabichą. Jakim bohaterom? Z całą pewnością tym, którzy zginęli w czasie I wojny światowej, a mieszkali w Sątopach. Po II wojnie, niemieckojęzyczni mieszkańcy nie mieli czasu na stawianie takich obelisków. Zajęci byli raczej ratowaniem własnej skóry.
W czasie I wojny zginęło 55 mieszkańców Sątop. Zostali oni upamiętnieni specjalnymi tablicami pamiątkowymi wmurowanymi w mury kościoła św. Jodoka. Tablice są tam do dzisiaj (zdjęcie poniżej). W przeciwieństwie do pomnika z Bisztynka nie zostały zniszczone. Kamień, który opisujemy musiał jednak pojawić się wcześniej. Stanowił znacznie bardziej "ogólne" upamiętnienie poległych. Tablice trzeba było zamówić, zaprojektować, wykonać i wreszcie wmurować. To musiało trwać miesiącami, a może i latami. W kamieniu wyryto tylko trzy słowa...
Szukając informacji o Sątopach i wymienionych na tablicach nazwiskach, zdołałem ustalić, że są tam tylko nazwiska żołnierzy walczących na frontach I wojny. Wszystkie nazwiska możesz odnaleźć klikając www.polegli.tgcp.pl >>>, albo www.denkmalprojekt.org >>> Nie znalazło się na tablicach nazwisko proboszcza Antona Wernera, który został rozstrzelany przez Rosjan w dniu 28 sierpniu 1914 roku. (Ur. 1868, wyświęcony 27.02.1883 r.) Jego dane można zanaleźć na stronie: parafii Klebark Wielki >>> Nie znalazały się tam też nazwiska 16 innych osób. W Sątopach znajduje się inny element upamiętniający rozstrzelanie, 16 sierpnia 1914 roku, przez Rosjan, 11 mieszkańców Sątop, 2 z Warpun i 2 z Wojkowa oraz nauczyciela gimnazjum w Reszlu. To metalowy Krzyż ustawiony prawdopodobnie w miejscu kaźni, zaprojektowany przez niejakiego C. Kucht'a.
Niespełna 41 lat później, żołnierz Armii Czerwonej rozstrzelał w Sątopach kolejnego proboszcza. Franza Ludwiga. Na cmentarzu można zobaczyć jego grób z granitowym głazem z polskimi napisami. Chyba dlatego, by nie drażnić nikogo, imię zmieniono na Franciszek. Wobec tego księdza toczy się proces beatyfikacyjny, o czym już pisaliśmy >>>
Informację o tym, czym jest i był kamień wskazany przez Elżbietę Mierzyńską przekazałem już osobom niezwykle aktywnym, działającymm w Sątopach. Liczę, że będą miały pomysł, w jaki sposób kamień ten wyeksponować.
I jeszcze słów kilka. W tekście wskazałem odnośniki do stron internetowych zajmujących się podobną tematyką. Między innymi po to, by Czytelnicy mieli świadomość, iż wszytko co tu piszę, nie jest jedynie moją fanaberią.
Liczba wyświetleń: 
Pisząc tekst korzystałem z opracowania wydanego w Sątopach; pt. "Kiedy legenda miesza się z historią" sporządzonego w ramach projektu "Przyjaciele Jelonka" realizowanego przez dzieci i młodzież z Sątop-Samulewa, uczestniczących w zajęciach tamtejszej Świetlicy Środowiskowej.
Andrzej Grabowski - 04.12.2008 r.
|
